Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (бұдан әрі – Агенттік) қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзуы тұрғысынан қаржы ұйымдары жол берген бұзушылықтарды мониторингтеуді және талдауды жүзеге асырып, ықпал ету шараларын және әкімшілік жаза қолданады.

2021 жылғы 1-жартыжылдықта екінші деңгейдегі банктерге, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарына, коллекторлық агенттіктерге, микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдарға және кредиттік бюроға қатысты жалпы сомасы 12 681,6 мың теңге ге 67 қадағалап ден қоюдың ұсынымдық шарасы, 43 жазбаша ұйғарым және 48 әкімшілік жаза қолданылды, оның ішінде ағымдағы жылғы II тоқсанда екінші деңгейдегі банктерге, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарына, коллекторлық агенттіктерге, микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдарға қатысты жалпы сомасы  5 742,7 мың  те ң ге ге   36 қадағалап ден қоюдың ұсынымдық шарасы, 33 жазбаша ұйғарым және 20 әкімшілік жаза қолданылды.

Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау шеңберінде екінші деңгейдегі банктер жіберген, анықталған бұзушылықтар туралы 

2021 жылғы ІІ тоқсанда  бақылау және қадағалау функцияларын жүзеге асыру барысында банктерге қатысты:

• 28 қадағалап ден қоюдың ұсынымдық шарасы;
• 2 жазбаша ұйғарым;
• Әкімшілік құқық бұзушылық туралы 11 хаттама бойынша 3 әкімшілік жаза қолданылды.

Жүргізілген талдау нәтижелері банктік қызмет көрсету кезінде барынша көп бұзушылықтар мыналар болып табылатындығын көрсетті:

• Банктік қызметтерді көрсету қағидаларының[1] талаптарын орындамау;
• қарыз бойынша берешекті өтеу кезектілігін сақтамау;
• кепіл берушіге кепілге салынған мүлікке сауда-саттық жүргізу туралы уақытылы хабарламау;
• қарыз алушыға құқықтың (талаптың) үшінші тұлғаға ауысуы туралы хабарламаның мазмұнына талаптарды сақтамау;
• банктік қарыз шарты бойынша міндеттемелерді орындаудың мерзімін өткізіп алудың тоқсан күні өткеннен кейін тұрақсыздық айыппұлын есептеу және талап ету;
• берешек коллекторлық агенттікте сотқа дейін өндіріп алуда және реттеуде болған кезеңде сыйақы төлеуді және тұрақсыздық айыппұлын есептуді талап ету;
• Банктер туралы заңның[2] 50-бабына сәйкес банк құпиясын құрайтын мәліметтердің құпиясына кепілдіктерді қамтамасыз етпеу;
• банктік қарыз шартын жасау тәртібін, оның ішінде құжаттардың түпнұсқаларын ресімдеуге және сақтауға талаптарды орындамау;
• банктің транзит шотына біржолғы зейнетақы төлемі түскеннен кейін қарыз бойынша сыйақы есептеу;
• банктік қызмет көрсету туралы жарнамада банктің лицензиясының нөмірін және лицензия берген органның атауын көрсетпеу;
• Кодтарды қолдану қағидаларына[3] сәйкес төлем тапсырмасында қате төлем белгілеуді және оның кодтарын белгілеуді көрсету;
• сот шешімі болған кезде төлем талаптарын қою;
• қарызды мерзімінен бұрын өтеген кезде қарыз шартының бүкіл кезеңі үшін сыйақы төлеу талабы;
• салым сомасын уақтылы төлемеу;
• шот иесінің нұсқауынсыз жинақ шоты бойынша бірнеше мәрте шығыс операцияларын жүргізу;
• қарызды өтеу есебіне төлем құжаттарынсыз ақша ұстап қалу;
• жасалған банктік қарыз шарты шеңберінде бір жақты тәртіппен жаңа комиссияны енгізу;
• шотта салынған тыйым салу сомасынан асатын мөлшердегі ақшаны бұғаттау;
• инкассалық өкімнің көрсетілген шоттан өзгеше басқа шоттарда жеткілікті сомасы болған кезде орындалуы;
• кепілмен қамтамасыз етілген міндеттеменің тоқтатылуына байланысты кепілді босатпау;
• ішкі ережелерді, рәсімдерді, процестерді сақтамау.

2021 жылғы ІІ тоқсанда банктерге қатысты әкімшілік жазалардың жалпы сомасы 1 235,9 мың теңгені құрады.

Банктер жол берген, әкімшілік жауапкершілік көзделген негізгі бұзушылықтар мыналар болып табылды:

• Төлемдер туралы заңда[4] белгіленген, төлем және (немесе) ақша аударымы жөніндегі нұсқауларды орындау мерзімдерінің бұзылуы;
• қарыздар бойынша сыйақы мөлшері туралы ақпаратты жариялау кезінде оны тарату кезінде шынайы, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеуде сыйақы мөлшерлемесін көрсетпеу;
• клиентті тиісті тексеру (идентификаттау) бойынша шаралар қолданбау.

Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау шеңберінде сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдары жол берген, анықталған бұзушылықтар туралы

2021 жылғы ІI тоқсанда Агенттік қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзғаны үшін сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарына қатысты:

• 8 қадағалап ден қоюдың ұсынымдық шарасы;

Қадағалап ден қоюдың ұсынымдық шаралары мыналар үшін қолданылды:

• Көлік құралына келтірілген зиянның мөлшерін айқындау қағидаларының[5] талаптарын сақтамау;
• сақтанушыдан (жәбірленушіден, пайда алушыдан) алынған өтініштерді сақтандыру омбудсманына жібермеу;
• жәбірленушіні (пайда алушыны) немесе олардың өкілін көлік құралына келтірілген зиянның мөлшері туралы Есеппен таныстырмау.

Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау шеңберінде микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдар жол берген, анықталған бұзушылықтар туралы

Агенттік, МҚҚЖҰ-ның[6]  лауазымды тұлғалары мен қызметкерлерінің заңсыз әрекеттерін немесе әрекетсіздігін, Қазақстан Республикасы заңдарының және уәкілетті органның нормативтік құқықтық актілерінің талаптарын сақтамағандығын анықтаған кезде шектеулі ықпал ету шаралары мен санкцияларды қолданады.

Шектеулі ықпал ету шараларының бірі ретінде МҚҚЖҰ-ға орындалуы міндетті жазбаша ұйғарым қолданылады.

2021 жылғы II тоқсанда анықталған бұзушылықтардың нәтижелері бойынша МҚҚЖҰ-ға қатысты шамамен:

• 27 жазбаша ұйғарым;
• 13 әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама бойынша 9 әкімшілік жаза қолданылды.

Жүргізілген талдау нәтижелері жекелеген МҚҚЖҰ-лар мыналарға байланысты бұзушылықтарға жол бергендігін көрсетті: 

• қарыз алушыға микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтың (талаптың) үшінші тұлғаға ауысуы туралы хабарламау;
• микрокредит беру туралы шарттың Тәртіпте[7] белгіленген талаптарға сәйкес келмеуі;
• талап етілмеген заттарды сақтау мерзімін сақтамау;
• жиынтығында берілген микрокредит сомасының асып кетуіне алып келген, сыйақы мен тұрақсыздық айыбын қоспағанда микрокредит беру туралы шарт  бойынша қосымша төлемдер алу;
• микрокредит бойынша сыйақы көлемі туралы ақпаратты қамтитын жарнаманы тарату және (немесе) орналастыру кезінде жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін көрсетпеу;
• микрокредит беру туралы шарттағы сыйақының шекті мәнінен асып кету;
• Тұрақты төлемдерді есептеу әдістемесінің[8] талаптарын бұзу.

МҚҚЖҰ-ға қатысты шығарылған әкімшілік жазалардың жалпы сомасы 2 654,5 мың теңгені құрады.

МҚҚЖҰ жол берген, олар үшін әкімшілік жауапкершілік көзделген негізгі бұзушылықтар мыналар болды:

• Кредиттік бюроға ақпарат ұсынбау және жалған мәліметтер ұсыну; 
• Микрокредит беру туралы шарттарда сыйақының жылдық тиімді мөлшерлемесінің мөлшерін дұрыс көрсетпеу және оның шекті мөлшерінен асып кету.

Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау шеңберінде коллекторлық агенттіктер жол берген, анықталған бұзушылықтар туралы

Қаржы реттеушісі Коллекторлық агенттік Қазақстан Республикасының коллекторлық қызмет туралы заңнамасын, Қазақстан Республикасының банк заңнамасын не Қазақстан Республикасының микроқаржылық қызмет туралы заңнамасын бұзған, коллекторлық агенттіктің басшы және өзге де қызметкерлерінің «Қоллекторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабында айқындалған Коллекторлық қызметті жүзеге асыру қағидаларына сәйкес борышкермен өзара іс-қимыл жасайтын заңсыз іс-әрекеттері немесе әрекетсіздігі анықталған кезде  шектеулі ықпал ету шаралары мен санкцияларды қолданады.

Мәселен, шектеулі ықпал ету шараларының бірі коллекторлық агенттіктің анықталған бұзушылықтарды және (немесе) себептерді, сондай-ақ оларды жасауға ықпал еткен жағдайларды жоюға және (немесе) анықталған бұзушылықтарды және (немесе) себептерді, сондай-ақ оларды жасауға ықпал еткен жағдайларды жою жөніндегі іс-шаралар жоспарын белгіленген мерзімде ұсынуға бағытталған, орындалуы міндетті түзету шараларын қабылдауына орындалуы міндетті жазбаша ұйғарым болып табылады.

2021 жылғы II тоқсанда анықталған бұзушылықтар бойынша коллекторлық агенттіктерге қатысты:

• 4 жазбаша ұйғарым;
• Әкімшілік құқық бұзушылық туралы 10 хаттама бойынша 8 әкімшілік жаза.

Жүргізілген талдау нәтижелері коллекторлық  қызметтерді көрсету кезінде мыналарға байланысты бұзушылықтарға жол берілгенін көрсетті:

• борышкерді берешектің туындау сипатына қатысты жаңылыстыратын жосықсыз іс-әрекеттермен;
• кредиттік бюроға мәліметтерді ұсынбау.

2021 жылғы ІІ-тоқсанда коллекторлық агенттікке қатысты әкімшілік жазалардың жалпы сомасы 1 852,3 мың. теңгені құрады.

Әкімшілік жауапкершілік көзделген коллекторлық агенттіктер жол берген бұзушылықтар мыналар:

• «Коллекторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жосықсыз әрекеттерді қоспағанда, Коллекторлық қызметті жүзеге асыру қағидаларын (бұдан әрі - Қағидалар) бұзушылық:

- борышкерге және үшінші тұлғаға Қағидаларда регламенттелген толық ақпаратты хабарламау;

- борышкермен және үшінші тұлғамен белгіленбеген уақытта өзара іс-қимылды жүзеге асыру;

• кредитордан алынған Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын коммерциялық немесе өзге құпияларды жариялау бойынша жосықсыз іс-қимылдар жасау;
• коллекторлық агенттіктің үй-жайларында аудио- немесе бейнетехника құралдарының көмегімен өзара іс-қимыл процесін тіркеуді жүзеге асырмау;
• кредиттік бюроға мәліметтерді ұсынбау.

Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың қандай да бір банк, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымы, банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымы, МҚҚЖҰ, коллекторлық агенттік және кредиттік бюро ұсынатын қызметтердің тиімділігі мен сапасын толық шолуы және дербес анықтауы үшін Агенттік қабылданған қадағалап ден қою шаралары (қадағалап ден қоюдың ұсынымдық шараларынан басқа), шектеулі  ықпал ету шаралары және санкциялар (айыппұлдар) туралы ақпаратты Агенттіктің ресми интернет-ресурсында орналастырады.

Қаржылық қызметтерді тұтынушылар өз құқықтары бұзылған жағдайда, Агенттікке және аумақтық тиістілігі бойынша Агенттіктің мына өңірлік өкілдер басқармаларына хабарласа алады:

- Агенттікке жазбаша түрде мына мекенжай бойынша: А15С9Т5, Алматы қ., Көктем 3, 21-үй;

- мына Call-центр телефондары арқылы: +7 (727) 237 1000 (жұмыс режимі: дүйсенбі-жұма сағат 9.00-ден 17.00-ге дейін);

- мына электрондық пошта арқылы: info@finreg.kz, TAL@finreg.kz;

- «Fingramota Online» мобильдік қосымшасы арқылы (App Store-ден,  Play Market-тен жүктеп алуға болады, сондай-ақ web-нұсқасы қолжетімді);

- Агенттіктің өңірлік өкілдер басқармаларында (байланыс деректері Агенттіктің сайтында көрсетілген).

Сондай-ақ:

қарыз алушы мен банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қанағаттандыру туралы келісімге қол жеткізу мақсатында банк пен Қарыз алушы - жеке тұлға арасындағы ипотекалық қарыз шартынан туындайтын келіспеушіліктерді реттейтін банк омбудсманына.

Банк омбудсманының деректемелері: A05H8F4, Алматы қ., Н. Назарбаев даңғ., 175-үй 302-офис., тел.: +7 (727) 261-22-16, +7 (727) 983-30-16, +7 708 983 30 16, е-mail: office@bank-ombudsman.kz, www.bank-ombudsman.kz.

- көлік құралдары иелерінің жауапкершілігін міндетті сақтандыру шарттарынан туындайтын сақтанушылар (пайда алушылар) мен сақтандырушылар арасындағы өзара қарым-қатынастарды өтеусіз негізде реттейтін, өз қызметінде тәуелсіз жеке тұлғаға, сақтандыру омбудсманына.

Сақтандыру омбудсманының деректемелері: 050042, Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Рысқұлбеков көш. 28/7, 2-қабат (СТКҚ АҚ ғимаратында), e-mail: office@omb.kz, www.insurance-ombudsman.kz, тел/факс +7 (727) 382 41-74, +7(727)265-54-70, +7 708 151 5235.