Қылмыскерлердің ойлап тапқан тұзақтары жаңа тенденцияларға сәйкес өзгеріп отырады, бірақ олардан қорғану әдістері бірдей. Fingramota.kz олардың кейбірін мысалдар арқылы қарастырады.
Телефон арқылы жасалатын алаяқтық, әлеуметтік инженерия элементтерімен бірге, вишинг деп аталады және ең кең таралған алаяқтық түрлерінің бірі болып табылады. Алаяқтар өздерін банктердің, полицияның, ҰҚК-ның, коммуналдық қызметтердің немесе басқа да беделді мекемелердің қызметкерлері ретінде таныстыруы мүмкін. Мысалы, Алматыда соңғы уақытта қылмыскерлер «АлматыЭнергосбыт» ЖШС немесе «АО Алатау Жарық Компаниясы» (АЖК) қызметкерлері болып шығып, электр есептегіштерін ауыстыру деген сылтаумен SMS-код сұрайды.
Сонымен қатар, вишинг схемаларында алаяқтар жиі дауыстық боттарды пайдаланады, олар арқылы жалған сауалнамалар мен лотереялар өткізіп, қазақстандықтардан құпия ақпарат сұрайды.
Жақында болған жағдай: Алаяқ бір алматылықты 80 млн теңге аударуға сендірген. Ол өз басшысының қиын жағдайға тап болғанын айтып, оны қоңырау шалмай, дауыс хабарламасын тыңдауға шақырған SMS алған. Хабарламада ҰҚК-дан қоңырау шалатынын және барлық талаптарды орындау керектігі айтылған. Қылмыскерлер заң қызметкерлері болып өзін таныстырып, жалған құжаттарды көрсетіп, жәбірленушіні барлық нұсқауларды орындауға мәжбүрлеген. Кейінірек басшы WhatsApp арқылы байланысқа түсіп, қылмыскерлер оның атынан хабарламалар жіберіп, дауысы мен тұлғасын жасанды интеллектпен жасырғаны анықталды.
Әртүрлі алаяқтық схемалар нәтижесінде ақшасын жоғалтқан азаматтар жалған заңгерлермен бетпе-бет келуі мүмкін. Бұл алаяқтар әлеуметтік желілерде белсенді әрекет етеді, интернетте жарнамалар орналастырады. Олар адамдардың эмоциялық әлсіздігін пайдаланып, ақшасынан айырылғандардың стресстік күйінде көмек ұсынуға тырысады. Мұндай күйде көптеген адамдар көмек ұсынған кез келген адамға сенуге дайын болады.
Карағандының тұрғыны жалған брокерлерге 2 миллион теңге жіберген. Алаяқтардан зардап шегіп, ақшасының қолды болғанын түсінген әйел оларды қайтарудың жолдарын іздей бастайды. Интернетте ол халықаралық заңдық компанияның жарнамасына тап болды, олар ақшаны 1-2 күнде қайтаруға кепілдік беретінін мәлімдеген. Зардап шеккен адам оларға Instagram арқылы хабарласып, олар WhatsApp арқылы байланыс нөмірін берген. Оларға жеке мәліметтерін сұраған: жеке куәлік, есеп шотының нөмірі, инвестиция сомасы, чектер мен квитанциялар. Келесі күні жалған заңгерлер оның аударымын бақылап, ақшаның Лондон биржасында екенін айтып, арест салғанын хабарлады. Бірақ ақшаны шығару үшін олар қызметтері үшін 10-15% төлеуді талап етті, бұл Ұлыбритания заңнамасына сәйкес. Әйел қайтадан алаяқтарға ұрынып, өз ақшасын «тасымалдау» үшін қосымша ақша жіберді. Соңында ол жалған брокерлерге 2 миллион теңге және жалған заңгерлерге тағы 1 миллион теңге жоғалтты.
Онлайн-алаяқтардан қалай қорғануға болады
Әрқашан бөтен адамдарға жеке мәліметтерді бермеңіз: құпия сөздер, ПИН-кодтар, CVV/CVC-кодтар мен карталардың жарамдылық мерзімі, ЭЦП, ИИН және басқа да жеке деректер.
Ұялы операторлар немесе қолданбалар арқылы жасырын нөмірлерден қоңыраулар қабылдауды өшіріңіз (тек Google Play мен App Store дүкендерінен жүктеңіз және пікірлерді оқыңыз).
Егер банк қызметкерлері немесе полициядан келгендей болып, қорқытатын немесе ақша туралы айтатын болса, олармен сөйлеспеңіз және олардың нұсқауларын орындамаңыз.
Телефон нөміріңізді әлеуметтік желілерде және форумдарда жарияламаңыз. Банк операциялары үшін тек хабарламалар мен қоңыраулар үшін пайдаланылмайтын нөмірді қолданған дұрыс.
Хабарламалар арқылы ақша сұраған достарыңыз бен жақындарыңызға қайта қоңырау шалыңыз — мүмкін, олардың аккаунттары бұзылған.
Бейтаныс адамдардан келген хабарламалардағы гиперсілтемелерге баспаңыз, тіпті олар таныстарыңыздан келсе де.
Барлық құрылғыларда операциялық жүйелер мен антивирустарды үнемі жаңартып отырыңыз — телефондардан бастап компьютерлерге дейін.
Осы қарапайым кеңестерді орындасаңыз, қажетсіз қобалжулар мен қаржылық шығындардан аулақ бола аласыз. Егер қате жасаған болуыңыз мүмкін деп күмәндансаңыз, сабыр сақтап, бірден банкке және полицияға хабарласыңыз.
Жеке сот орындаушылары "қол сұғылмайтын" банк шотын бұғаттауға құқылы ма?
«Стоп-кредит»: ол қалай жұмыс істейді және алаяқтардан қорғай алады ма
«Қол сұғылмайтын» шот туралы алты факт
Әлем жұлдыздары үнемділік пен ақша жинау туралы
Жинақтауға арналған сақтандыру – оны қалай пайдалануға болады
Фишингтік сайттарды қалайша тануға болады: негізгі проблемалары және пайдалы ұсынымдар