Қазақстанда заңнамалық жаңалықтар күшіне енді. Біріншіден, банк омбудсменінің өкілеттіктері едәуір кеңейтілді. Екіншіден, елімізде алғаш рет микроқаржы омбудсмені институты құрылды..

Fingramota.kz бұл туралы толығырақ баяндайды.

2024 жылдың маусым айында Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне несие беру кезіндегі тәуекелдерді азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеу және атқарушылық өндірісті жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға қол қойды. Бұл құжат қазақстандық қарыз алушылардың құқықтарын қорғау мақсатында ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігімен әзірленді.

Заңды жүзеге асыру үшін тамыз айында реттеуші келесі шешімдерді дайындады:

- Банк омбудсменін сайлау, өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату және қызметін жүзеге асыру қағидалары;

- Микроқаржы омбудсменін сайлау, өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату және қызметін жүзеге асыру қағидалары.

Бұл түзетулер 2024 жылдың 21 желтоқсанынан бастап күшіне енді.

Осылайша, банктермен немесе микроқаржы ұйымдарымен даулар туындаған қарыз алушылар кредиттік ұйымдармен келісімге келе алмаған жағдайда, мәселелерін банк немесе микроқаржы омбудсмендерінің көмегімен шеше алады.

Банк омбудсмені деген кім?

Банк омбудсмені – бұл өз қызметінде тәуелсіз тұлға, және заң бойынша банктер оның шешімдерін орындауға міндетті. Қазіргі уақытта ол қарыз алушы жеке тұлғалар мен банктер арасындағы ипотекалық қарыз шарттары бойынша дауларды сотқа жеткізбей шешеді. Омбудсменнің өкілеттіктері «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» заңда көрсетілген.

Банк омбудсмені кеңсесінде азаматтар несие түрлері және банк өнімдері бойынша кеңес ала алады. Осылайша, банк омбудсмені қарыз алушылар мен банктер арасында ымыраласуға көмектесетін делдал ретінде қызмет етеді. Ол банктің ипотекалық қарыз шартының талаптарын немесе заңды бұзған жағдайда көмектеседі. Мысалы, егер банк ипотека бойынша пайыздық мөлшерлемені көтеріп, ай сайынғы төлеміңізді көбейтсе немесе қаржылық қиын жағдайда банк омбудсмені әрекет ету алгоритмін ұсына алады.

Оның өкілеттіктері қалай кеңейтілді?

Бұл туралы банктік омбудсмен Дархан Нұрпейісов айтып берді. Оның айтуынша, 2011 жылдың ақпанынан 2024 жылдың 21 желтоқсанына дейін банктік омбудсменнің өкілеттіктері тек қана ипотекалық несиелер бойынша, яғни кепілмен қамтамасыз етілген несиелер бойынша келіспеушіліктерді реттеумен шектелді. Бұл шешім сол жылдардағы мәселелермен байланысты болды: 2008 жылғы дағдарыстан кейін қарыз алушылар доллар бағамының өсуіне тап болып, несиелік міндеттемелерін орындау қиынға түсті. Сонымен қатар, жылжымайтын мүлік бағасының айтарлықтай төмендеуі байқалды, бұл қарыз алушылардың жылжымайтын мүлікті сату кезінде банктермен толық есеп айырыса алмауына әкелді.

«Алайда соңғы жылдары, реттеу шараларын енгізу және ипотекалық тұрғын үй несиелерін қайта қаржыландыру мемлекеттік бағдарламасын іске асыру арқасында ипотекалық несиелермен байланысты мәселелер саны азайды. Бұл статистикада да көрініс тапты: ипотекалық несиелер бойынша өтініштердің үлесі жалпы сұраулардың 30%-нан аспады, ал шағымдардың негізгі бөлігі кепілсіз тұтынушылық несиелерге қатысты болды. Мұндай жағдайларда қарыз алушылар тек кеңес ала алатын, өйткені олардың істері біздің құзыретімізге кірмейтін», - деп түсіндірді Дархан Нұрпейісов.

Осыны ескере отырып, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі банктік омбудсменнің өкілеттіктерін банктік несие шарттары бойынша барлық келіспеушіліктерге кеңейтуді шешті. Бұл ипотекалық шарттарды, автонесиелеу шарттарын және азаматтардың тұтынушылық несиелерін қамтиды.

Осылайша, 2024 жылдың 21 желтоқсанынан бастап банктік омбудсмен жеке тұлғалардың барлық банктік несие шарттары бойынша келіспеушіліктерді қарауға және қарыз шарты тапсырылған банктер мен коллекторлық агенттіктер үшін міндетті шешімдер қабылдауға өкілетті.

Сонымен бірге, банктік омбудсмен тек сотқа дейінгі кезеңдегі өтініштерді қарастырады. Егер сот шешімі шығарылған болса, атқарушылық жазба бар немесе талап арыз берілген жағдайда, мұндай өтініштер қарауға қабылданбайды.

«Банктік омбудсменнің өкілеттіктерін кеңейту банктік қызметтерді пайдаланушыларға өздерінің келіспеушіліктерін шешуде қолжетімділікті арттырады, бұл клиенттердің банк жүйесіне деген сенімін нығайтады. Банктер мен олардың клиенттері арасындағы келіспеушіліктердің сотқа дейінгі сатыда шешілген саны артады деп күтілуде, бұл қоғамдағы әлеуметтік шиеленісті төмендетеді. Сонымен қатар, қаржы реттеушісіне және сот органдарына түсетін жүктеме азаяды, өйткені оларға келіп түсетін шағымдар саны қысқарады», - деп атап өтті Дархан Нұрпейісов.

Сонымен қатар, көптеген банк клиенттері ұзақ және шығынды сот процесінен босатылады, өйткені банктік омбудсменнің қызметтері тегін болып табылады.

Банктік омбудсмен қандай өтініштерді қарамайды?

Егер қарыз алушының банкке жүгінгендігін растайтын жазбаша дәлелі болмаса, онда банктік омбудсменге жүгінудің қажеті жоқ. Омбудсмен сотпен қаралып жатқан немесе заңды күшіне енген сот шешімі бар өтініштерді, сондай-ақ жаңа мән-жайлар болмаған жағдайда қайта бағытталған өтініштерді қарамайды.

Банктік омбудсменге қалай жазылуға болады?

Банктік омбудсменнің кеңсесіне мына мекенжай бойынша жүгінуге болады: Алматы қ., Айманов көшесі, 124, 301-кеңсе. Алдын-ала қабылдауға мына телефондар арқылы жазылу қажет: +7 (727) 261-22-16, +7 (727) 983-30-16, +7 (708) 983-30-16 немесе электрондық пошта арқылы: office@bank-ombudsman.kz.

Сондай-ақ банктік омбудсменнің ресми сайты арқылы қабылдауға жазылуға болады: https://www.bank-ombudsman.kz/ndoc. Бұл жерде басқы бетте үш опция бар: «Өтініш беру», «Қабылдауға жазылу», «Пікір қалдыру».

Егер қажет болған жағдайда банктік омбудсмен өтініштерді оқиға орнына шығып немесе онлайн режимде кездесулер өткізе отырып қарастыра алады.

Микроқаржылық омбудсмен деген кім?

Микроқаржылық омбудсмен – бұл өзінің қызметінде тәуелсіз тұлға, қарыз алушылар мен микроқаржы ұйымдары (МҚҰ) арасында делдалдық жасайтын маман. Ол микрокредит беру шарттарына байланысты туындайтын барлық мәселелерді шешумен айналысады. Микроқаржылық омбудсменге тек МҚҰ клиенттері – жеке тұлғалар жүгінуге құқылы, және оның көмегі де тегін көрсетіледі. Қазақстанда микроқаржылық омбудсмен міндетін Назгүл Естеусізова атқарады.

Микроқаржылық омбудсменнің алдында микроқаржы ұйымдарының клиенттерінің құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету және қарыз алушылар мен микроқаржы ұйымдары, коллекторлық агенттіктер арасындағы дауларды шешуге жәрдемдесу міндеттері тұр. Микроқаржылық омбудсменнің шешімдері микроқаржы ұйымдары мен коллекторлық агенттіктер үшін міндетті болып табылады.

Микроқаржылық омбудсмен қандай өтініштерді қарамайды?

Микроқаржылық омбудсмен келесі жағдайларда өтініштерді қарамайды:

- егер өтініш сотпен қаралып жатса немесе заңды күшіне енген сот шешімі болса;

 - егер қарыз алушы мәселені реттеу үшін МҚҰ немесе кредиттік шарт бойынша құқық (талап) берілген тұлғаға жүгінгендігін растайтын жазбаша дәлелдемелер ұсынбаса;

- егер жаңа мән-жайлар болмаған жағдайда өтініш қайта бағытталса.

Толығырақ "Кредиттер" бөлімінен оқыңыздар